مطالعه تطبیقی فرم و نقش سفالینه‌های زرین‌فام سلجوقی و ایلخانی با نمونه‌های دوران متأخر (صفوی و قاجار)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه باستان شناسی، دانشکده حفاظت و مرمت، دانشگاه هنر اصفهان

10.22080/jiar.2023.23891.1031

چکیده

سفالینه‌های زرین‌فام از گونه‌های نسبتاً کمتر شناخته شدة عصر صفوی و قاجار است. با توجه به نمونه‌های تاریخ‌دار، سده‌های ششم و هفتم هـ . ق دوران اوج ساخت این ظروف است که همگام با سلسله‌های سلجوقیان، خوارزمشاهیان و ایلخانیان تولید آن گسترش فراوانی یافته است. یافته‌های باستان‌شناسی موید آن است علی‌رغم فترت پس از حمله مغول تولید این گونه از سفال‌ها مجدداً در دوران صفویه و قاجار در ایران رواج یافت. بدین‌ترتیب اگرچه هنر سفالگری ادوار سلجوقی، خوارزمشاهی و ایلخانی تأثیر بسیاری بر صنعت سفالگری دوران پس از خود بر جای نهاده است لیکن تفاوت‌هایی در شیوه فرم و تزیین محصولات زرین‌فام دارند که نیازمند تحقیق و بررسی است. از این رو هدف از این پژوهش شناخت تشابهات و وجوه تمایز میان سفال‌های زرین‌فام سده‌های میانه با ظروف زرین‌فام دوران متأخر است. در این راستا پاسخ به این پرسش‌ که وجوه اشتراک و افتراق سفالینه‌های زرین‌فام دوران میانه با سده‌های متأخر به لحاظ فرم و تزیین چیست؟ در پژوهش حاضر مد نظر قرار گرفته است. روش انجام این تحقیق توصیفی-تحلیلی بوده و شیوه‌ی گردآوری اطلاعات آن، بر پایه منابع کتابخانه‌ای و رجوع به وب‌سایت‌ موزه‌های خارجی استوار است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که در طی قرون متأخر دوران اسلامی ضمن حفظ تداوم سنت‌های سفال‌سازی سده‌های میانه به نوآری‌هایی در عرصه فرم و تزیین ظروف زرین‌فام دست یافته‌اند که ویژگی‌های مختص دوره صفوی و قاجار را به نمایش می‌گذارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A comparative study of the form and role of Seljuk and Ilkhani Lustre pottery with examples from the later period (Safawi and Qajar).

نویسنده [English]

  • esmaiel nasri
Faculty of Conservation and Restoration, Art University, Esfahan. Iran.
چکیده [English]

Lustre pottery is one of the relatively less known types of the Safavid and Qajar eras. According to the dated examples, the sixth and seventh centuries AH. AD is the heyday of the production of these dishes, which has been greatly expanded along with the Seljuk, Khwarezmshah and Ilkhanid dynasties. Archaeological findings confirm that, despite the period after the Mongol invasion, the production of this type of pottery became popular again during the Safavid and Qajar eras in Iran. Thus, although the pottery art of Seljuq, Khawarizmshahi and Ilkhani eras has left a lot of influence on the pottery industry of the era after it, but they have differences in the form and decoration of Lustre products, which needs research and investigation. The method of conducting this research is descriptive-analytical, and the method of gathering information is based on library sources and referring to the websites of foreign museums. The results of this research show that during the late centuries of the Islamic era, while maintaining the continuity of the pottery traditions of the middle centuries, they have achieved innovations in the field of form and decoration of Lustre vessels, which features They show specific to the Safavid and Qajar periods.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Lustre pottery
  • shape and pattern
  • Seljuk and Ilkhanid period
  • later period