سنت‌گرایی و تاریخی نگری؛ مطالعه‌ی تطبیقی دو روش‌شناسی فوق در هنر دوران اسلامی با تأکید بر معانی معماری و تزئینات گنبد سلطانیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه باستان شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

2 گروه باستان‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی

10.22080/jiar.2023.24043.1032

چکیده

استفاده از روش‌شناسی‌های مختلف در مطالعه هنر دوران اسلامی نتایج ضدونقیضی حاصل کرده است. با اینکه مطالعات نظری زیادی در این زمینه صورت گرفته، اما مطالعات به صورت تک‌نگاری کم بوده است. این پژوهش در پی مطالعه‌ی تطبیقی دو روش‌شناسی سنت‌گرایی و تاریخی‌نگری در مطالعه هنر دوران اسلامی، با محوریت قرار دادن عناصر معماری و تزئینات گنبد سلطانیه است. سنت‌گرایی روشی شناخته‌شده در مطالعه هنر اسلامی است که با اتکا بر حقایق فراتاریخی و عرفانی سعی در فهم معانی موجود در هنر دوران اسلامی می‌کند. تاریخی‌نگری فهم و رسیدن به معنای آثار معماری اسلامی به طور اعم و گنبد سلطانیه را به طور اخص در چهارچوب مطالعه‌ی اثر در قالب بافت‌های (تاریخی، مکانی، اجتماعی و سیاسی) مختلف می‌داند و معتقد است معانی آثار از سطوح لایه‌ای مختلفی تشکیل شده است. سؤال اصلی پژوهش مقایسه میزان توجیه‌پذیری دو روش در مطالعه گنبد سلطانیه است. این پژوهش پس از تحلیل انتقادی مطالعات سنت‌گرایی پیرامون گنبد سلطانیه به تحلیل آن با استفاده از مبانی تاریخی‌نگری می‌پردازد. نتایج نشان‌دهنده عدم کفایت روش‌شناسی سنت‌گرایی در بنای شاهانه‌ی سلطانیه است؛ روش تاریخی‌نگری با انتقاد از عدم توجه سنت‌گراها به بافت‌ها و نیروهای مختلف مؤثر در شکل‌گیری معانی سلطانیه و تعمیم مفاهیم کلی دینی در مجموعه‌ای تاریخی، ارگ و گنبد سلطانیه را مصادیق ارکان اصلی قدرت ـ سیاسی، مذهبی، اقتصادی ـ می‌داند که در یک نظام ساختاری همنشین شده‌اند و کلیت ساختار و شبکه قدرت را بازمی‌تابانند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Comparative Study of Historicism and Traditionalism in Islamic Era Art with an Emphasis on Architecture Sense and Decorations of Soltanieh Dome

نویسندگان [English]

  • farzad feyzi 1
  • Ardeshir Javanmardzadeh 2
1 Archeology at the University of Mohaqeq Ardabili, Ardabil, Iran.
2 Associate Professor of Archeology Department, Faculty of Social Sciences, University of Mohaqeq Ardabili.
چکیده [English]

Different methodologies for studying Islamic era art have led to diverse and sometimes contradictory results. Despite the great body of theoretical literature, there is a lack of monographic and instance research. This study aims to investigate comparatively the two methodologies of Historicism and traditionalism for studying Islamic era art with an emphasis on architectural elements and decorations of Soltanieh dome. Traditionalism is a well-known method to study Islamic art. It relies on transhistorical and mystical facts to understand the meanings in Islamic era art. Historicism suggests that to understand the meaning of Islamic architecture (and Soltanieh dome, in particular), the architecture should be studied in various (locational, Historical, Situational, Social and Political) contexts. The main objective of this study is to compare the feasibility of the two methods to study the Soltanieh dome. After critical analysis of traditionalist studies of Soltanieh dome, it is studied using Historical approaches. The results indicate the lack of feasibility for the traditionalism to study the Soltanieh dome. Historicism criticizes the traditionalists’ inattention to the contexts influencing the formation of Soltanieh dome meanings and generalization of religious concepts within a historical complex. Historicism considers Soltanieh arg and dome as the instances of political, religious and economic pillars of power which are structured in a syntagmatic manner and reflect the outline of the power structure and network.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Era Art
  • Historicism
  • Methodology
  • Traditionalism
  • Soltanieh Dome