کند و کاوی بر نشانواره های آئینی مسکوکات اسپهبدان دابویی و ولات عباسی تبرستان در دو سده نخست هجری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

موسسه فرهنگی موزه های بنیاد مستضعفان

10.22080/jiar.2023.25055.1034

چکیده

اسپهبدان دابویی بازماندگان خاندان بلندپایه ساسانی در اوایل دوره اسلامی به سختی برابر عرب ها مقاومت کردند و به استقلال دست یافتند. سلسله ای که بر سکه های خویش نشانه های آئینی را به مانند ساسانیان نقش کردند. بر یک روی سکه تصویر پادشاهان و بر روی دیگر آتشدان ترسیم شده است. تاج فرمانروا با بال شاهین و حاشیه با هلال ماه و ستاره تزئین شده است. در دستان نگهبانان بَرسَم و در فواصل بین هلال ماه و ستاره به طور قرینه سه نقطه نقش شده است.
پژوهش با رویکرد سکه شناختی به دنبال درک مفاهیمِ نشانواره های آئینی بر مسکوکات اسپهبدان دابویی و ولات عباسی درسده های اول و دوم هجری است. تحقیق به دو روش مطالعه میدانی سکه های دو مجموعه موزه های بنیاد و بانک سپه و مطالعات تطبیقی منابع مکتوب انجام گرفته است. دو سوأل اصلی تحقیق عبارتند از، آیا نشانواره های آئینی با دین زرتشت ارتباط دارد؟ و کدام آئین های رایج در دین زرتشت را نشان می دهد؟ برآیند تحقیق نشان از استفاده آگاهانه نقشمایه ها برای بیان آشکار آئین های مرتبط با زرتشت و بازگشت به باورهای دینی عصر ساسانی است. نشانواره هایی که نقل از شرایط پایدار جامعه تبرستان با وجود فشارها و تعرض های گسترده به این خطه دارد. نقش ستاره، ماه، گل لوتوس و زنبق، بال عقاب، آتشدان و آتش، بَرسَم و حتی استفاده تعمدی از خط مقدس پهلوی گویای اعتقاد استوار حاکمیت و مردم تبرستان به زرتشت و نمادهای مرتبط با آن است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

An Investigation into the Ritual Symbols of Coins of Dabuyid Ispahbads and Abbasid Rulers of Tabaristan in the First Two Centuries AH

نویسنده [English]

  • Majid hajitabar
Mostazafan Foundation’s Cultural Institution of Museums
چکیده [English]

Dabuyid Ispahbads, survivors of high-ranking Sassanid Dynasty in Early Islamic era, resisted strongly against Arabs and achieved independence. Similar to the Sassanians, they imprinted ritual signs on their coins, with the picture of kings on one side and a brazier on the other. The ruler’s crown is decorated with the wing of a hawk and the margin with the pictures of a crescent moon and star. Barsom is imprinted in the guards’ hands and three dots are imprinted symmetrically between the crescent moon and the star.
With a numismatic approach, this study seeks to understand the meanings of the ritual symbols on the coins of Dabuyid Ispahbads and Abbasid rulers in the first and second centuries AH. The study has been conducted using field research on the coins of Mostazafan Foundation’s Cultural Institution of Museums and Sepah Bank and the comparative study of written sources. The two main research questions are: Are the ritual symbols related to Zoroastrianism? and which common rituals in Zoroastrianism do they show? The results indicate the conscious use of motifs to show apparently the rituals related to Zoroaster and to return to the Sassanid era’s religious beliefs. These symbols indicated the stable conditions of the society in Tabaristan despite extensive pressures and attacks. The motifs of star, moon, lotus and iris, eagle’s wing, brazier and fire, barsom, and even the deliberate use of the Pahlavi script show the stable belief of the rule and Tabaristan’s people in Zoroaster and the symbols related to it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ritual symbols
  • Coins of Tabaristan
  • Dabuyid Ispahbads
  • Abbasid rulers
  • First two centuries AH